ΑΝΩΓΙΑ, ΡΟΧΗ, ΤΑΡΑΜΠΑΔΟΣ

Αυτή η ανάρτηση έπρεπε νάχει τίτλο "Αλλού εμείς κινήσαμε κι΄αλλού η Τήνος μας πάει", δεδομένου ότι, για αλλού κίνησα και αλλού βρέθηκα. Τέλος πάντων...

Έσωναν οι μέρες όταν αποφάσισα να κάνω τον δρόμο που βγαίνει από Αγία Μαρίνα στο Σμαρδάκιτο, εκείνον που περνάει όλες εκείνες τις πανέμορφες πλαγιές πάνω απ΄τις Κολώνες και τις Αγιές, απέναντι από τον δρόμο Αγίας Μαρίνας-Κελλιών. 
Έλα όμως, που ξεστράτισα εντελώς, γιατί με το που βγήκα απ΄τον χωματόδρομο για να μπω στο μονοπάτι, άρχισαν να αποκαλύπτονται όλες εκείνες οι λεπτομέρειες που δεν αντέχεις να μην σκαλίσεις από πιό κοντά.

Είναι τόσα να δει κανείς στο Τηνιακό τοπίο, που δύσκολα θα μείνει πιστός στον αρχικό προορισμό του. 
Σε όσους αποφασίζουν πεζοπορίες διάρκειας ας πούμε τριών-τεσσάρων ωρών στην Τήνο προτείνω ένα μπόσικο/αβάντζο τουλάχιστον δύο ωρών παραπάνω από τον υπολογισμένο χρόνο. Ειδάλλως, θα μείνετε πάντα με πολλές απορίες και χωρίς ολοκληρωμένη εικόνα της διαδρομής.

Πρώτη στάση, λοιπόν, ένα ξωκκλήσι, μια από εκείνες τις άσπρες κηλίδες που στέκουν καταμεσίς στα χωραφάκια, στις κορφές και στις παραγγεριές, 

και που όλο θες να πας κοντά να σπρώξεις την πόρτα να δεις ποιός άγιος περιμένει υπομονετικά μέσα ‘κει, πώς είναι φτιαγμένο το σπιτάκι του, να μαντέψεις πόσο καιρό έχει που έτριξε τελευταία φορά η πόρτα του. 

Και πάντα περιμένεις μια έκπληξη. 

Μα είτε αυτό είναι μια εικόνα λίγο διαφορετική, 

είτε ένα βήμα κάπως αλλιώς χτισμένο 

ή δεν ξέρω τί άλλο. 

Ε, σε τούτο ‘δω το ξωκκλήσι οι εκπλήξεις ήταν πολύ περισσότερες απ΄όσες περίμενα.

Τα λόγια δεν έχουν θέση, σας  αφήνω μόνον τις φωτογραφίες ενός από τα ομορφότερα ξωκκλήσια που έχω δει.

Και επειδή ευτυχούμε στα Κελλιά να έχουμε Κινητή Εγκυκλοπαίδεια Νήσου Τήνου, που ακούει στο όνομα Πατέρας Αντώνης Φόνσος, μπορώ με σιγουριά να σας πληροφορήσω ότι, το ξωκκλήσι είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο.

Φεύγοντας από εκεί πήρε το μάτι μου ακριβώς από επάνω, ψηλά στο βουνό ένα κτίσμα που ξεχώριζε από την χαρακτηριστική καμπυλότητα του χτισίματός του. 

 Άντε μετά να κρατήσεις πορεία προς Σμαρδάκιτο... 
Λέω, "πετάξου να δεις τί είναι και ξαναγυρνάς." 
Και πετάχτηκα. Αλλά, δεν ξαναγύρισα...

Το κτίσμα έχει μετατραπεί σε μαντρί, όπως εξάλλου και πολλά άλλα κτίσματα τα οποία σε παληότερους χρόνους πιθανότατα είχαν άλλους ρόλους (π.χ. πύργος Σαμάντλας). 

Η θέση του συγκεκριμένου κτίσματος που εκμεταλλεύεται έναν φυσικό βραχώδη σχηματισμό, μια καυκάλα δηλαδή, είναι δεσπόζουσα. 

Εποπτεύει μια ευρύτατη περιοχή, όπως φαίνεται και στις φωτογραφίες.

Αφήστε τώρα την φαντασία σας να καλύψει το ιστορικό κενό, να φτιάξει πύργους και κάστρα και σκοπούς που βλέπουν καράβια και πειρατές να πλησιάζουν... 

...άλογα που φεύγουν για το Ξώμποργο, φωτιές που ανάβουν για να ενημερώσουν τον πληθυσμό, χαθείτε σε όσα μυθολογικά, αληθινά και μη έχετε διαβάσει ποτέ για το νησί. 

Αυτό εξάλλου είναι και το μόνο που μας μένει να κάνουμε, εφ’ όσον δεν μπορούμε να αντλήσουμε καμμία άλλη πληροφορία από τις έγκυρες πηγές.

Προσέξτε τον μοναδικό σχηματισμό του βράχου που έχει πέσει και από τον οποίο έχει αποκολληθεί μια «φέτα» και έχει πέσει ακριβώς εμπρός του.

Και, αφού ο Ήλιος ήταν ακόμη ψηλά, είπα να πάω και μέχρι το άλλο εκκλησάκι που φαινόταν στο βάθος...

...και που θα ήταν αρκετά εύκολο, αφού ήταν στην ισοϋψή όπου βρισκόμουν.
Στο δρόμο για το εκκλησάκι παρατήρησα ότι, το μονοπάτι είχε εκείνο το είδος των σπάρτων που βγαίνουν εκεί όπου υπάρχει νερό και ότι, το έδαφος ήταν πλούσιο σε χονδρόκοκκο χώμα, πλούσιο σε άμμο...

...διαφορετικό από το λεπτόκοκκο των χωραφιών, που και αυτό είναι ένδειξη παρουσίας νερού. 
'Μετά αυτό', σκέφτηκα, και το Σμαρδάκιτο είχε χαθεί οριστικά σαν προορισμός...

Ωραίος ο Άη-Λευτέρης (πατέρας Αντώνης Φόνσος και πάλι...) και περιποιημένος. 

Μπράβο σ' αυτούς που τον έχουνε! 

Η εικόνα, εκτός από τον Άγιο, δείχνει τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και τον Άγιο Φραγκίσκο.

 Βγαίνοντας από τον Άη Λευτέρη, γύρισα προς τα μονοπάτι που είχα αφήσει και στην επόμενη στροφή μια τεχνητή γούρνα...

...τειχισμένη με μεγάλες πλάκες και συντηρημένη για να μπορεί να κάνει την δουλειά της ακόμη και σήμερα. Στην άλλη άκρη και κάτω ακριβώς από το μονοπάτι υπάρχει άλλη μια γούρνα, παληότερη, μικρότερων διαστάσεων. 

Η βρύση είναι εντοιχισμένη στον τοίχο του χωραφιού. Προσέξτε τις πέτρες της βάσης του τοίχου, που είναι βαλμένες άτακτα. 

Μάλλον, οι κτίστες δεν μπόρεσαν να κάνουν την δουλειά τους όπως έπρεπε εξαιτίας του νερού, που τότε θα ήταν ακόμη περισσότερο.

Η Τήνος, λοιπόν, ακόμη και στην κορφή του βουνού, ακόμη και σήμερα, έχει νερά, που επιτηδευμένα έχουν αφεθεί να περιμένουν τους κατάλληλους επενδυτές, και τότε θα δείτε φράγματα στα λαγκάδια και δεξαμενές συλλογής και δίκτυα διάθεσης, αλλά και εταιρεία εμφιάλωσης Τηνιακού νερού, όλα μέσα σε μια νύχτα και με εργάτες, σαφώς εκ της αλλοδαπής...

Ας φυλάει ο Άη Λευτέρης να μη γίνει ποτέ κάτι τέτοιο. 
Ή, για να είμαστε ρεαλιστές, ας δώσει ο Άη Λευτέρης, όταν πάει να γίνει κάτι τέτοιο να ενωθούμε και να μην αφήσουμε να γίνει ακόμη κι΄αν μας υποσχεθούν δεκάδες θέσεις εργασίας...

Ο μονόλιθος που, με αρκετή φαντασία και αφού τον ψάξει κανείς γύρω-γύρω, μπορεί να μοιάσει με ένα θυμωμένο πρόσωπο με το βλέμμα στραμμένο στο λιβάδι, μάλλον το βλέπει νάρχεται...

Πάνω, όμως, απ΄τον Άη-Λευτέρη έστεκε εκείνη η κορφή κι' εκείνος εκεί ο βράχος ...

...που ομολογουμένως έδειχνε ενδιαφέρων. Για άλλη μια φορά εκτός πορείας...

Να πώ ότι, ο αέρας ήταν δυνατός, γύρω στα επτά μποφώρ. Με αυτές τις συνθήκες, χωρίς χοντρό καλάμι και μάλιστα, γύρω στο ενάμιση μέτρο μακρύ, το περπάτημα στο βουνό δεν είναι ασφαλές.

Η θέα από τον βράχο όμως...

...είναι μοναδική...

...και το μάτι φτάνει μέχρι απέναντι, στο Τρικόκαστρο.

Και εδώ, υπάρχουν ερείπια παληών, μάλλον πολύ παληών κτισμάτων. 

Σε αρκετές πέτρες φαίνονται σημάδια λάξευσης.

Να σημειώσουμε εδώ ότι, όσο παλαιότερο το κτίσμα, 

...τόσο μεγαλύτερα είναι τα δομικά του στοιχεία (απουσία ειδικών εργαλείων τεμαχισμού και λάξευσης, χρήση παρακείμενων υλικών). 

Οι πέτρες, λοιπόν, σε ένα σημείο κοντά στον βράχο είναι ογκώδεις και σχηματίζουν δύο διακριτούς χώρους μικρών όμως διαστάσεων, πράγμα που σημαίνει ότι, αυτοί που χρησιμοποιούσαν τα κτίσματα ήταν λίγοι ή εναλλάσσονταν σε μικρά χρονικά διαστήματα και δεν είχαν μεγάλες απαιτήσεις χώρου. 

Οι κίτρινες γραμμές δίνουν το σχήμα που δεν γίνεται αντιληπτό στην εικόνα.
Θα μπορούσαν ασφαλώς να υπήρχαν και άλλα κτίσματα, προσπαθώντας όμως να μείνω όσο γίνεται στη σφαίρα του πραγματικού, κρίνω μόνον από όσα είδα.

Από εδώ, λοιπόν, κυττάζοντας βορειοανατολικά βλέπουμε αυτή την εικόνα:

Πείτε μου εσείς τώρα: πάτε ως εκεί ή δεν πάτε, να δείτε αν υπάρχει εκτός από τον βράχο και κάποιο κτίσμα, από εκείνα που παραδόξως έστηναν οι Τηνιακοί στις κορφές, στο μάτι του Βοριά..;

Η διαδρομή είναι πανεύκολη. Μια βλήστρα με τεράστιες πλάκες...

...ορισμένοι απόγονοι πανάρχαιων κατοίκων του νησιού...

...και μετά ο χαρακτηριστικός σχηματισμός που φαίνεται από μακρυά. 

Και όπως ήταν αναμενόμενο, πίσω μου ακριβώς υπήρχαν τα ερείπια μιάς κατάρρευσης. Οι γαλάζιες γραμμές δίνουν μια αντίληψη της χωροταξίας του κτίσματος.

Το καλάμι που έβαλα για να υπάρχει μια αντίληψη του μεγέθους είναι ακριβώς 155 εκατοστά και στην φωτογραφία φαίνεται η λάξευση στην πέτρα, που σχημάτιζε, μάλλον, μια θυρίδα στον ένα τοίχο. 

Το κτίσμα είναι εκτεθειμένο στα καιρικά φαινόμενα και η ηλικία του μπορεί να είναι πολύ μικρότερη απ΄όσο φαίνεται. Το τί να ήταν θα μπορούσε ίσως να μας το πει κάποιος από τους ντόπιους, αλλά και αυτοί μας εγκαταλείπουν σιγά-σιγά...

Μετά, μια μάντρα από εκείνες που μπορώ να κάθομαι και να θαυμάζω για ώρες...

...το φεγγάρι που γέμιζε...

...και τέλος, ένας χωματόδρομος που τον ακολούθησα γιατί στέρευε το φώς. 

Με περίμενε το απόλυτο ξενέρωμα... 

Μάλλον, για να μπορέσω άμεσα να συγκρίνω την Τήνο του χτες, με την Τήνο τής ρεαλιστικής μας εξέλιξης. 

Μπάζα, ατείχιστες καγκελόπορτες στη μέση του πουθενά, μερικές πλαγιές καμμένες, άλλα μπάζα στο τέλος ενός χωματόδρομου, κάποια εγκατάσταση με ηλεκτρικά γράμματα που σχημάτιζαν μια ευχή σε μια πλαγιά, κι΄ άλλα μπάζα, σωληνάρια από αφρό στεγανοποίησης, φιάλες από φλόγιστρα υδραυλικού... 

Νάναι καλά αυτοί που φρόντισαν να υπάρχουν όλα αυτά... 

Σε κάποιο απώτατο μέλλον, οι περιπατητές θα μπορούν εύκολα να διαγνώσουν με πόση χυδαιότητα φερθήκαμε στον τόπο μας.

Ο Ήλιος έφυγε από την Ξινάρα στις οκτώ παρά πέντε και από το Ξώμπουργο στις οκτώ και πέντε. Κάπου στο βάθος μου φάνηκε πως είδα τον Σεπτέμβρη να έρχεται με το πάσο του. Καλό φθινόπωρο.

Σημείωση: οι φωτογραφίες είναι σε μεγάλη ανάλυση, αξίζει τον κόπο να τις ανοίξετε και να τις δείτε με προσοχή.

ΑΓΓΑΡΕΙΑ.ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ...

Διαβάζεται Αγγαρειά. Με τον τόνο στη λήγουσα, να δίνει κάτι από το βάρος του μόχθου, της πρόσθετης κούρασης μιας Κυριακής, μετά από μια εξαντλητική εβδομάδα στα χωράφια.

Τί ήταν όμως η αγγαρειά; Πολύ απλά, ήταν η υποχρεωτική παροχή εργασίας στην κοινότητα με σκοπό την συντήρηση ή την επέκταση των κοινόχρηστων υποδομών.

Πόσο ωραία και τεχνοκρατικά το είπα τώρα αυτό...

Μα η ουσία είναι πως, η αγγαρειά έβγαινε για να φτιαχτούν οι δρόμοι και τα μονοπάτια, να χτιστούν μάντρες, να βαφτεί η εκκλησιά, να επισκευαστούν ζημιές από φυσικές καταστροφές και γενικώς, να διατηρείται το νησί βιώσιμο.

 Κάθε άντρας «όφειλε» στην κοινότητα εφτά μέρες τον χρόνο, εφτά μεροκάματα. Εφτά μέρες, σχεδόν πάντα Κυριακές, για να δουλέψουν όλοι μαζί για το κοινό καλό, για τον κοινό χώρο, το Χωριό το ίδιο. 
Και φανταστείτε πόσο πολύτιμη ήταν τότε η Κυριακή, μετά από τόση κούραση, ασύγκριτα περισσότερη από τη σημερινή.

Έβγαζε, λοιπόν, ο πρόεδρος στην εκκλησία μετά τη λειτουργία την αναγγελία για την αγγαρειά.

Και κάθε άντρας, όχι κάθε οικογένεια, έβαζε εφτά μεροκάματα τον χρόνο για την κοινότητα. Έτσι έφτασαν μέχρις εμάς όλα αυτά που βλέπουμε τριγύρω μας περιδιαβαίνοντας το νησί. 

Και οι μάντρες, και τα μονοπάτια και οι δρόμοι. Δεν είναι ότι χτιστήκαν μια φορά και μετά αφέθηκαν στην τύχη τους. Υπήρχε διαρκής και άγρυπνη μέριμνα.

Μην ξεχνάμε πως τότε υπήρχε και ο αγροφύλακας, που είχε σαν αντικείμενο να βλέπει και να ενημερώνει για την κατάσταση της υπαίθρου.

Σήμερα, πέραν της φυσικής αποστροφής για κάθε μορφή εξουσίας που μας προέκυψε τα τελευταία χρόνια και που χρησιμοποιείται κατάλληλα από κόμματα και κομματάρχες, αποδεικνύεται περίτρανα ότι, οι δομές εκείνες ήταν σοφές και είχαν προβλέψει πολλά χρόνια πριν το τί θα συνέβαινε και πώς έπρεπε να χειρίζονται τις ανάγκες που προέκυπταν και πως έπρεπε άμεσα να παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους αν ήθελαν να συνεχίσουν να μπορούν να ζουν στο νησί.

Σήμερα, αμέσως μετά την πραγματοποίηση των καλοκαιρινών εκδηλώσεων στα χωριά μας, αφήνουμε τις αφίσες να τις πάρει ο αέρας ή να τις λειώσει η βροχή...

... παρατάμε τα πανώ κρεμασμένα για κανένα μήνα για να εμπεδώσουμε την ουσία της φοβερής εκδήλωσης, 

σκουπίζουμε τον δρόμο έξω από το σπίτι μας και σπρώχνουμε τα σκουπίδια στον υνταγό (υδραγωγό, για τους μη Τηνιακούς) ή τα πάμε στην πόρτα του επόμενου, ρίχνουμε τα νερά απ΄το σφουγγάρισμα στο δρόμο.

Ειδικά οι αθηναίοι που επισκεπτόμαστε το νησί κυρίως το καλοκαίρι, έχουμε χάσει την κοινωνική παιδεία που απαιτείται για να ξέρουμε πώς να ζούμε με άλλους σε έναν κοινό χώρο, το Χωριό. 
Έχουμε ξεχάσει πως, στο χωριό οφείλουμε να μετέχουμε στα κοινά. 
Αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό που διαμορφώνει και ξεχωρίζει αν θέλετε, το χωριό από τον οικισμό. 

Αυτό είναι που κάνει χωριό για παράδειγμα τον Τριαντάρο και τον Αρνάδο και αφήνει απ΄έξω τα τριγύρω χτισμένα σπιτάκια με πισίνες και γκαζόν, που δύσκολα θα ενσωματωθούν και θα γίνουν αποδεκτά στον ιστό του χωριού, κυρίως γιατί η χωροταξία τους τα απομονώνει από το χωριό,νοουμένου σαν ζωτικό χώρο.

Στην μεγαλούπολη κλείνεις την πόρτα σου και τ΄αφήνεις όλα απ΄έξω, για τους κοινόχρηστους χώρους φροντίζει το συνεργείο καθαρισμού. 
Στο χωριό πρέπει να μεριμνάς πέραν του ιδιωτικού, και για το δημόσιο. 
Στη μεγαλούπολη, για διάφορους λόγους μεταξύ των οποίων και λόγοι ασφάλειας, θέλεις το αυτοκίνητο όσο γίνεται πιό κοντά στο σπίτι. 
Στο χωριό μια τέτοια συμπεριφορά αλλοιώνει την δομή του ιστού, καταστρέφει την εγγενή ομορφιά του. 
Στην μεγαλούπολη μπορεί και να μην πεις καλημέρα σε άνθρωπο μέχρι να φτάσεις στη δουλειά. 
Στο χωριό χτυπάει πολύ άσχημα το να περάσεις και να μην μιλήσεις.

Τέλος πάντων, ξεκίνησα απ΄την αγγαρειά και κατέληξα στις συμπεριφορές μας, που μου φαίνεται μάλλον φυσικό σαν επακόλουθη σκέψη. Το νησί, και ειδικά η Τήνος, δεν είναι μόνον μια παραλία. 
Είναι μια ενδοχώρα εξαιρετικά σημαντική από κάθε άποψη. 
Και στενοχωριέμαι όταν βλέπω πόσος δρόμος πρέπει να διανυθεί για να καθιερωθεί αυτό στις συνειδήσεις μας.

Αλλά, μετά είναι και κείνος ο δρόμος του Αγίου Ζαχαρία στα Κελλιά, που φέτος το καλοκαίρι πρέπει να είχε πάνω από εκατό γλάστρες δεξιά κι΄αριστερά, 

που έκαναν την άνοδο προς την εκκλησία μια μοναδική διαδρομή, ένα μικρό θαύμα των νοικοκυρών του χωριού, που συνεχίζουν αυτό που τους έμαθαν οι οικογένειές τους και τιμάνε τον τόπο τους με τον καλύτερο και πιό ουσιαστικό τρόπο. 

Κάτι τέτοια είναι που σε κάνουν να λες πως δεν έχουν χαθεί όλα και πως οι άνθρωποι έχουν μέσα τους εκείνο το κάτι, που δεν διδάσκεται σε κανένα σχολείο, αλλά, στο μεταδίδει η οικογένεια και είναι εκεί και περιμένει να το χρησιμοποιήσεις. 
Γι’ αυτό και λέω πως, μόνον εάν ενωθούμε για το κοινό καλό, θα υπάρχει ελπίδα.

Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΑ ΚΕΛΛΙΑ

Αγωνία...
Ή μάλλον, δύο αγωνίες...

Εκείνη της προετοιμασίας, που λες, "Δεν μπορεί, κάτι θα πάει στραβά και μετά θα είμαστε για τα πανηγύρια..."

...και μετά εκείνη που όλα είναι έτοιμα και λες, 
"Μπα, δε θάρθει κόσμος... Είχε χτες χορό στην Ξινάρα, έχει μεθαύριο στο Κάτω Κλείσμα, δεν έχει κι' ο κόσμος λεφτά, μόνοι μας θα τα χλαπακιάσουμε τα κοτόπουλα..." 

Και τελικά, φτάνει στο τέλος μια τρίτη αγωνία, που λές, "Θα φτάσουν τα φαγητά; Περιμέναμε καμμιά διακοσοπενηνταριά, ήρθαν διακόσιοι ογδόντα και διώξαμε και καμμιά εκατοστή γιατί δεν είχαν πού να κάτσουν..!"

Μετά, είναι που βλέπεις την πιό ωραία παρέα της βραδυάς να καταβροχθίζει το φαγητό σαν να τάχουν αφήσει νηστικά για καμμιά εβδομάδα και λες, "Χαλάλι το τρέξιμο..."

Μετά, κάνεις και μια αισιόδοξη σκέψη και λές, μέσα σου αυτή τη φορά, "Βρε, για κύττα που το θεατράκι των Κελλιών (στις αφίσσες ακόμη έγραφε Καλλονή...) πάει να καθιερωθεί στη συνείδηση του κόσμου... Λες, του χρόνου, αν είμαστε καλά και ο Σύλλογος αντέχει, τα Κελλιά να μπορέσουν να διεκδικήσουν ακόμη και κάποιο μεγάλο όνομα από το φεστιβάλ του Δήμου Τήνου..."

Μόνο, λέω εγώ τώρα, που θα πρέπει το "μεγάλο όνομα" να λέει και κανένα νησιώτικο, αλλιώς, βλέπω το νέο αίμα να αντιδρά, και μάλιστα, αν κρίνω από τη μαγκιά τους, θάχουμε τραβήγματα...