Πάει
ο Μακαρονάς! Τον κάψανε στα Κάτω Μέρη!
Κι’ όχι μόνον τον κάψανε, αλλά το γλεντήσανε κιόλας! Βέβαια, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, οι Κατωμερίτες δεν έκαψαν κανέναν άνθρωπο που τον έλεγαν Μακαρονά...
Πρόκεται για ένα πανάρχαιο έθιμο, που συναντάται σε όλη την Ελλάδα, από την Πύλο και την Δημητσάνα, μέχρι την Κάρυστο και την Ξάνθη, όπου ένα ομοίωμα ανθρώπου καίγεται στην πλατεία του χωριού και στην συνέχεια ακολουθεί γλέντι.
Κι’ όχι μόνον τον κάψανε, αλλά το γλεντήσανε κιόλας! Βέβαια, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας, οι Κατωμερίτες δεν έκαψαν κανέναν άνθρωπο που τον έλεγαν Μακαρονά...
Πρόκεται για ένα πανάρχαιο έθιμο, που συναντάται σε όλη την Ελλάδα, από την Πύλο και την Δημητσάνα, μέχρι την Κάρυστο και την Ξάνθη, όπου ένα ομοίωμα ανθρώπου καίγεται στην πλατεία του χωριού και στην συνέχεια ακολουθεί γλέντι.
Είναι
εκείνος που έφαγε όλα τα μακαρόνια,
έμειναν νηστικοί όλοι οι υπόλοιποι
κάτοικοι του χωριού και γι’ αυτό τον
δικάζουν και τον καταδικάζουν σε θάνατο
δια της πυράς.
Γιατί έφαγε μακαρόνια όμως και όχι κάποιο άλλο τρόφιμο;
Γιατί έφαγε μακαρόνια όμως και όχι κάποιο άλλο τρόφιμο;
Το
Τριώδιο για το χριστιανικό εορτολόγιο,
είναι οι τρεις εβδομάδες πριν από τη
Μεγάλη Σαρακοστή και αρχίζει από την
Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου.
Η
πρώτη εβδομάδα, λέγεται "προφωνή"
γιατί παλαιότερα υπήρχε το έθιμο να
προφωνάζουν, δηλαδή να διαλαλούν τον
ερχομό της αποκριάς, για να προμηθευτούν
όλοι θρεφτάρια για την κρεοφαγία και
την ευωχία. Κάποιος ανέβαινε σ' ένα ψηλό
σημείο και μεταξύ των άλλων έλεγε:
"προσφωνούμαι σοι, πτωχέ, το σακκίν
σου πώλησον, την εορτήν διάβησον"
(βυζαντινή λαϊκή φράση).
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται "κρεατινή" γιατί ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή τρώνε κρέας άφθονο, πράγμα ασυνήθιστο για τον Έλληνα χωρικό αυτή η υπερκατανάλωση κρέατος. Η Πέμπτη αυτής της εβδομάδος, λέγεται πανελληνίως Τσικνοπέφτη (Τσικνοπέμπτη), πιθανότατα γιατί κατά την ημέρα αυτή οι γυναίκες "έλειωναν τα αλείμματα" και όλο το χωριό γέμιζε από την κνίσα.
Η δεύτερη εβδομάδα λέγεται "κρεατινή" γιατί ακόμα και την Τετάρτη και την Παρασκευή τρώνε κρέας άφθονο, πράγμα ασυνήθιστο για τον Έλληνα χωρικό αυτή η υπερκατανάλωση κρέατος. Η Πέμπτη αυτής της εβδομάδος, λέγεται πανελληνίως Τσικνοπέφτη (Τσικνοπέμπτη), πιθανότατα γιατί κατά την ημέρα αυτή οι γυναίκες "έλειωναν τα αλείμματα" και όλο το χωριό γέμιζε από την κνίσα.
Η
τρίτη εβδομάδα λέγεται "τυρινή" ή
"Μακαρονού"
γιατί τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και
ζυμαρικά.
Η
Μακαρονού εβδομάδα, λοιπόν, παίζει τον ρόλο της
βαθμιαίας εξάσκησης του στομάχου στην
αλλαγή της δίαιτας, γι' αυτό και
παρεμβάλλεται μεταξύ της κρεοφαγίας
και της νηστείας.
Συνηθίζονταν δε παλαιότερα στα χωριά, να γίνονται επισκέψεις μεταμφιεσμένων σε φιλικά και συγγενικά σπίτια, έθιμο που ήταν γνωστό και στην Τήνο. Όλο το χωριό ήταν σαν μια οικογένεια, και οι μεταμφιεσμένοι ήταν παντού ευπρόσδεκτοι, και τους επισκέπτονταν όλους.
Ο Μακαρονάς λοιπόν, αυτά ακριβώς τα μακαρόνια έφαγε, της τελευταίας εβδομάδας και άφησε νηστικό όλο το χωριό!
Συνηθίζονταν δε παλαιότερα στα χωριά, να γίνονται επισκέψεις μεταμφιεσμένων σε φιλικά και συγγενικά σπίτια, έθιμο που ήταν γνωστό και στην Τήνο. Όλο το χωριό ήταν σαν μια οικογένεια, και οι μεταμφιεσμένοι ήταν παντού ευπρόσδεκτοι, και τους επισκέπτονταν όλους.
Ο Μακαρονάς λοιπόν, αυτά ακριβώς τα μακαρόνια έφαγε, της τελευταίας εβδομάδας και άφησε νηστικό όλο το χωριό!
Σε άλλη εκδοχή ο Μακαρονάς ήταν ένας υπερδραστήριος σεξουαλικά άντρας που δεν άφηνε να του ξεφύγει καμμία γυναίκα του χωριού.
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς όμως, που κατά παράδοση φτιάχνουν μακαρόνια, ο Μακαρονάς, αχόρταγος σε όλα του, έφαγε τόσο πολύ, που έσκασε! Μεγάλος θρήνος έπεσε τότε στον γυναικείο, κυρίως, πληθυσμό. Σε ανάμνηση, λοιπόν, αυτού του σπουδαίου άντρα φτιάχνεται το ομοίωμα που περιφέρεται στα χωριά και στην συνέχεια καίγεται.
Στην
Ξάνθη, σε παρόμοιο έθιμο, το κάψιμο του
Τζάρου, πιστεύεται πως το κάψιμο του
ομοιώματος τους βοηθάει να μην έχουν
ψύλλους το καλοκαίρι.
Η
πραγματικότητα όμως είναι ότι, το έθιμο
κρύβει μέσα του και μιαν άλλη αλήθεια.
Το έθιμο είναι αρχαίο και βαθύτατα
παγανιστικό. Στα γραπτά του Ιουλίου
Καίσαρα για τους γαλατικούς πολέμους
παρουσιάζεται αναλυτικά η μανία των
Γαλατών να καίνε ένα τεράστιο ομοίωμα
ανθρώπου.
Στην αυθεντική εκδοχή όμως του εθίμου, το ομοίωμα γέμιζε με τους κλέφτες και τους εγκληματίες. Ελλείψει όμως αυτών, γέμιζε και με τους βαρειά ασθενείς ή τους τραυματισμένους, αθώους ουσιαστικά, που παίζουν τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου, που πρέπει να καεί για να κερδιστεί η εύνοια των Θεών.
Στην αυθεντική εκδοχή όμως του εθίμου, το ομοίωμα γέμιζε με τους κλέφτες και τους εγκληματίες. Ελλείψει όμως αυτών, γέμιζε και με τους βαρειά ασθενείς ή τους τραυματισμένους, αθώους ουσιαστικά, που παίζουν τον ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου, που πρέπει να καεί για να κερδιστεί η εύνοια των Θεών.
Ποιός είναι λοιπόν ο γενικότερος συμβολισμός της καύσης ομοιωμάτων; Ο άνθρωπος ουσιαστικά εξορκίζει το ανθρώπινο στοιχείο. Ο Μπρεχτ ισχυρίστηκε ότι "Η ανθρωπότητα κρατιέται ζωντανή καταπιέζοντας την ανθρωπιά της".
Θεωρείται
πως, το κάψιμο των ομοιωμάτων εκφράζει μια βαθιά ψυχολογική ανάγκη
του ανθρώπου να φορτώνει σε κάποιον
όλες τις ευθύνες για το κακό που συμβαίνει
και να τον τιμωρεί για να το εξορκίσει
στο πρόσωπό του.
Αυτό που στη λατρεία των Εβραίων γινόταν με τον "αποδιοπομπαίο τράγο", όταν στη γιορτή του εξιλασμού ο αρχιερέας απήγγειλε τις αμαρτίες του λαού θέτοντας τα χέρια του πάνω σ'ένα τράγο τον οποίο στη συνέχεια έδιωχνε σε μέρος έρημο κι ακατοίκητο.
Στην ουσία, αυτό που καίγεται είναι ένα ομοίωμα του εαυτού μας, του κακού εαυτού, που αποτυπώνει το ανεξέλεγκτο υποσυνείδητο.
Η ελπίδα έρχεται από το ότι, φορτώνοντας το ομοίωμα με όλα τα ψυχικά ελαττώματα που προηγουμένως έχουμε επίσης υποσυνείδητα παραδεχτεί, κάτι σαν εξομολόγηση δηλαδή, θα μπούμε στον δρόμο για την άνοιξη, για την αναγέννηση της φύσης, αλλά και του εαυτού μας, καθαροί.
Να θυμόμαστε εξάλλου ότι, η φωτιά έχει πάντα ένα εξαγνιστικό χαρακτήρα, από τα φωτοστέφανα των αγίων της εκκλησίας έως τις φωτιές της κόλασης.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ευχαριστώ πολύ τον Κο Νίκο Φώσκολο του www.tiniaki.gr, για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών της εκδήλωσης. Την πρωτότυπη δημοσίευση της ΤΗΝΙΑΚΗΣ μπορείτε να την δείτε πατώντας εδώ.
Αυτό που στη λατρεία των Εβραίων γινόταν με τον "αποδιοπομπαίο τράγο", όταν στη γιορτή του εξιλασμού ο αρχιερέας απήγγειλε τις αμαρτίες του λαού θέτοντας τα χέρια του πάνω σ'ένα τράγο τον οποίο στη συνέχεια έδιωχνε σε μέρος έρημο κι ακατοίκητο.
Στην ουσία, αυτό που καίγεται είναι ένα ομοίωμα του εαυτού μας, του κακού εαυτού, που αποτυπώνει το ανεξέλεγκτο υποσυνείδητο.
Η ελπίδα έρχεται από το ότι, φορτώνοντας το ομοίωμα με όλα τα ψυχικά ελαττώματα που προηγουμένως έχουμε επίσης υποσυνείδητα παραδεχτεί, κάτι σαν εξομολόγηση δηλαδή, θα μπούμε στον δρόμο για την άνοιξη, για την αναγέννηση της φύσης, αλλά και του εαυτού μας, καθαροί.
Να θυμόμαστε εξάλλου ότι, η φωτιά έχει πάντα ένα εξαγνιστικό χαρακτήρα, από τα φωτοστέφανα των αγίων της εκκλησίας έως τις φωτιές της κόλασης.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Ευχαριστώ πολύ τον Κο Νίκο Φώσκολο του www.tiniaki.gr, για την ευγενική παραχώρηση των φωτογραφιών της εκδήλωσης. Την πρωτότυπη δημοσίευση της ΤΗΝΙΑΚΗΣ μπορείτε να την δείτε πατώντας εδώ.